Một buổi trưa yên ả. Đám trẻ từ đâu tới cái sân nhà tôi rần rần với giọng nói tiếng cười. Có tới 7 đứa, chúng ngồi dưới tàng cây me tây chia ổi nhau ăn rồi kể đủ thứ chuyện trên đời. Chắc là cùng trang lứa với nhau vì trông đứa nào cũng be bé ngang bằng, nếu có chênh lệch về tướng tá cao thấp, mập ốm thì cũng không gọi là quá nhiều. Chẳng phải chúng xưng hô nhau mày – tao mà tôi vội vàng khẳng định như thế. Bởi vì khi đi chơi chung dù có lớn hơn vài tuổi thì việc gọi mày – tao là chuyện quá đỗi bình thường. Chẳng qua là tôi nghe được cuộc hội thoại chúng kể nhau về cái lớp học rồi mỗi đứa mỗi ý nên càng chắc chắn, lũ trẻ này chung lứa tuổi vì học cùng một lớp. Việc tại sao chúng đến trước sân nhà tôi để chơi đùa thì tôi hoàn toàn chẳng biết, vì đi làm xa lâu lắm mới trở về thăm nhà. Thành ra cái sân đã trở thành địa bàn, một điểm tập kết đầy lý thú của bọn trẻ từ lúc tôi vắng nhà rồi cho tới bây giờ. Cũng có thể nhà tôi có cây me tây với bóng mát bao quanh gần hết cái sân, xung quanh trống trải, khỏi phiền lụy cho ai. Chắc đám trẻ này cũng bị người lớn trong xóm rượt dí đến mấy phen kinh hoàng vì phá giấc ngủ trưa! Riêng nhà tôi thì chẳng ai la rầy vì ba má rất thương trẻ nhỏ. Huống gì ba má có nói “nhà vắng tanh chỉ có 2 người nên cứ để chúng vô tư tới chơi càng đông càng vui cho nhà bớt thấy hiu quạnh neo đơn. Bây thì đi làm suốt có về đây đâu! Mà cái đám này cũng được việc lắm nghen, sai biểu nhờ vả thì chúng rất lẹ làng”. Chắc vì lẽ đó, mà lũ trẻ tới đây cứ như là nhà của chính mình, la hét cười nói om sòm quá xá là tự nhiên. Chúng tầm tuổi 12, có thể là trốn ngủ trưa để được thoải mái mà vui chơi! Tôi đoán thế vì đang là mùa hè. Ban đầu tôi còn cáu gắt bực bội vì giấc ngủ trưa bị đánh thức bởi những tiếng ồn ào! Nhưng đưa mắt nhìn qua ô cửa nhỏ tôi thấy chúng quá đỗi hồn nhiên, đã vẽ lại khung trời tuổi thơ tôi lại thấy mình của những ngày xa xưa, nay bỗng nhiên trở về hiện diện ngay trước mắt.
Ôi thời gian nhiệm mầu cứ bé chẳng chịu lớn. Ai từng bước qua tuổi thơ mà không một lần ngoái đầu để nhìn lại! Nhìn lại từng dấu chân son đã in lên quê hương rồi khắc vào cuộc đời, tạo ra bức tranh với hồi ức thần kỳ. Chúng ta luôn là những họa sĩ vĩ đại đắm chìm với gam màu đã vẽ, hồn cất trong ngăn kéo bọc vỏ túi thời gian, chưa đưa tay sờ đã nghe tuổi thơ động đậy rồi quay ngược cuốn hồn trở về ngày xa xưa. Tôi nhớ Khoa, cái thằng có khuôn mặt ngáo ộp, con người chậm chạp, nhưng trong thâm tâm nó mưu mô tính toán nhanh nhạy lại còn điếm tổ cha. Khoa chơi cùng tôi từ nhỏ cho tới lớn. Là cặp bài trùng của xóm dưới, đi đâu cũng có đôi, biết bao nhiêu chiến tích của mấy trận đánh nhau những lần điên tiết khi tôi bị nó lừa. Cái liên khúc cứ lặp đi lặp lại, đánh nhau rồi giận hờn không chơi, không quá được một ngày rồi cũng trở lại y như mới ban đầu. Hành động trẻ con ấy nó chỉ chính thức dừng lại khi chúng tôi lên 15! Với tuổi này tôi cho rằng đã đủ nhận thức kiểm soát hành vi từ tâm tính mỗi người! Chúng tôi đang song hành trên con đường trưởng thành.
Nhớ năm học cuối cấp 2 chúng tôi mải mê ham chơi nên việc học hành thua xa với chúng bạn. Đã thế mà cứ bài tập nào nó cũng làm như kiểu hiểu biết rành rọt luôn chỉ dạy cho tôi. Đúng là thằng dốt chỉ dạy thằng ngu, người mù chỉ đường người đui đi. Nếu không nghe theo lời tào lao của nó thì tôi đã không nhận về số điểm thấp từ thầy. Mặc dù biết thế, nhưng sao tôi chẳng tin vào khả năng học tập của mình, cứ nghe theo nó cứ như một thứ bùa mê phải răm rắp tuân lệnh mà chẳng cần bận tâm đắn đo. Đến khi cả 2 kết quả có điểm thấp nhất thì nó nhìn tôi với đôi chân mày nhướng nhướng, rồi miệng nở nụ cười trông thật nham nhở thấy đê hèn làm sao! Ngay lúc ấy chỉ ước được đấm vô mặt nó vài cái cho đã cái cuộc đời.
Trong tiết lịch sử, giáo viên chuẩn bị kiểm tra bài cũ, nó nói khẽ vào tai tôi.
“Giơ tay lên… giơ tay lên xung phong”
Tôi cau mày nhìn sang Khoa với vẻ ngạc nhiên lẫn khó hiểu từ câu nói lạ lùng.
“Mày điên hả? Tao với mày đi chơi cả ngày có học thuộc bài đâu để xung phong lên bảng trả bài.”
Nó nói như một chuyên gia tâm lý thứ thiệt. Cũng chẳng biết nó học từ đâu.
“Mày ngu quá, cái này gọi theo nghĩa giương đông kích tây, đánh lạc hướng tâm lý của giáo viên”
Tôi vẫn chưa hiểu cái ý nó muốn nói là gì? Tôi gãi đầu nói nhỏ.
“Là sao hả thằng ông nội?”
Nó tỏ ra hiểu chuyện giải thích rành rẽ hơn nhằm thông não cho một thằng tối thẳm như tôi.
“Mình không thuộc bài đúng không? Cứ giơ tay đại đi! Giáo viên tưởng đâu mình đã ôn bài nên sẽ không kêu tên! Hiểu chưa?”
Tôi nghe mùi tai vì câu giải đáp quá hợp lý từ nó. Mặc dù từ trước tới nay chưa bao giờ nó đưa ra ý kiến nào khả thi đúng đắn với sự việc xảy ra bất ngờ hoặc đã có sự sắp xếp mà chuẩn bị trước đó. Nhưng giờ thì khác! Tôi thấy ý tưởng này quá hay, sẽ giải vây cho khó khăn chính lúc này. Nhìn quanh lớp thấy có rất nhiều bạn giơ tay lên cao kèm với câu nói
“thưa thầy em… em thầy…em xin được xung phong trả bài”
thế là tôi và nó cùng đồng loạt giơ tay, miệng nói câu
“thưa thầy em xin xung phong …”
bỗng nhiên nó đánh vào lưng tôi rồi gằn giọng rõ ràng.
“Trời ơi! Mày nói nhỏ thế thì giáo viên biết mình làm bộ đánh lạc hướng là cái chắc. La làng lên, la lớn tiếng hơn… càng to càng thể hiện tính chân thật của mình.”
Tôi bặm môi gật đầu như tán thành mọi ý kiến đóng góp xây dựng từ nó. Tôi và nó cũng hét to lên cùng một lượt, giọng của 2 thằng tôi lớn tới nỗi lấn át tiếng nói của những bạn chung quanh.
“Thưa thầy em xin xung phong được trả bài”.
Thầy nở nụ cười tỏ vẻ hài lòng nhìn về phía tôi và cả nơi của nó. Tôi chảy mồ hôi, nhịp tim đập rất nhanh, cố giấu nỗi lúng túng lẫn lo sợ đang tràn ngập trong lòng. Tôi liếc nhìn sang Khoa! Ôi trời ơi, cái mặt nó xanh như chiếc lá non đang lay lắt trên cành. Tôi biết tâm trạng của nó cũng giống y chang tôi lúc này. Tôi không dám nhìn vào ánh mắt của thầy, vì hiểu rằng đó là nơi thăm thẳm tôi phải đối diện như phơi bày tất cả sự thật, khi sự giả dối bị quả tang, tách bóc lột trần có thể nhìn thấu tim gan và cả những dòng suy nghĩ đang hiện hành. Thầy bước tới gần đối diện tôi rồi ôn tồn nói.
“Thầy rất vui khi thấy các em có sự tiến bộ từ việc siêng năng chăm chỉ học hành. Càng vui hơn nữa khi thấy em Nguyễn và em Khoa, nay đã chịu học bài, không lười nhác như trước đây nữa! Tức là các em đã có lối suy nghĩ đúng đắn, xem việc học là chuyện quan trọng quyết định ngả đường của tương lai về sau. Nếu 2 em đã bỏ thời gian ra để ôn bài thầy không gọi trả bài thì quả là thầy đã phụ công sức sự chịu khó cần cù! Đúng không hỡi cả lớp?”
Tôi nghe từ “dạ đúng” của đông đảo các bạn vang lên mà cứ ngỡ như tiếng sét đánh ngang tai. Tôi tối tăm mặt mày! Chẳng biết phải làm sao bây giờ. Tôi nói thầm trong bụng: “Thôi! Chết mẹ rồi! Phen này thì bụng làm dạ chịu…”. Trách tôi 1 thì phải trách thằng Khoa 10, vì hôm qua trong lúc tôi đang học bài thì nó sang rủ đi chơi! Vẫn cái bản mặt đáng ghét đứng bên hàng rào, nở nụ cười với hàm răng hô nói oang oang vọng vô.
“Ê thằng bạn thân! Đi đá banh với mấy thằng xóm ngoài không?”
Gặp thằng này thì chẳng có gì tốt đẹp ngoài rủ đi chơi, thả diều, đá bóng, ra đồng bắt cá, tắm sông, đi gây hấn đánh nhau, hoặc ăn trộm trái cây của hàng xóm quanh nhà. Dù biết thế nhưng chưa bao giờ nó rủ tôi lại từ chối.
“Tao đang học bài mà đá banh với đạp bóng gì. Mày cũng lo về học bài đi”
“Học lịch sử chứ gì! Cứ đi chơi, rồi mai tao hiến kế cho mày khỏi bị thầy trả bài” – Nó cười hí hí vẫn là gương mặt của kẻ tiểu nhân trong các bộ phim mà tôi đã xem.
Nếu không phải nó sang rủ đi chơi thì bây giờ tôi vượt qua cái ải này một cách tự tin vững chắc lẫn dễ dàng. Tôi đứng như pho tượng, tay chân run lẩy bẩy, trong đầu cứ hiện ra câu nói “xin thầy đừng gọi tên Nguyễn, thay vào đó hãy gọi tên Khoa một nghìn lần cũng được”. Thầy nhìn tổng quát cả lớp rồi bắt đầu gọi tên:
“Mời em Khoa lên trả bài”
Tôi thở phào nhẹ nhõm như trút hàng nghìn tấn đá nặng ra khỏi con người mình. Lòng vui sướng dâng trào! Mừng lắm! Chả biết dùng từ ngữ nào để diễn tả cho cảm xúc ngay lúc ấy. Trong bụng tôi cười rất nhẹ nhàng thoải mái! Khẽ nói thầm trong tâm.
“Chết cha mày chưa con! Haha hiến kế hả”
Tuy nhiên một lát sau tôi đanh mặt lại, đứng như trời trồng khi nghe câu nói tiếp theo nữa của thầy.
“Em Nguyễn chuẩn bị…”
Câu nói ấy cứ như thùng nước tạt vào một đống lửa đang cháy phừng phừng rồi tắt lịm đi chỉ còn là tro đen. Những lời trêu đùa ngay lúc đó của bạn học xung quanh không khiến tôi cảm thấy hổ thẹn, buồn tủi, bằng việc tháo một tảng đá ra khỏi người chưa bao lâu thì vội vàng vác nó trở lại tiếp tục ở vị trí ban đầu. Lớp học rộn ràng lên như một buổi chợ sớm với huyên náo tạp âm.
«Trời! Nay 2 bạn nay học bài chắc trời có bão – phải không vậy ta – siêng năng đột xuất…»
những câu tương tự cứ thế mà vang lên! Nhưng các bạn nào có biết 2 đứa tôi phải đang gồng mình đối diện với nỗi hãi hùng về sự hiến kế quá liều lĩnh, đầy gian trá của thằng bạn thân có tên là Đăng Khoa. Đó cũng là bài học sâu sắc mà tôi phải rút kinh nghiệm từ đây và về sau, nhất là trong việc học hành tuyệt đối không được nghe theo chí cốt dù cho lời ấy có hợp lý, hay ho đến mức nào đi chăng nữa. Thời gian cứ thế mà trôi đi! Chúng tôi cùng trưởng thành và đi qua biết bao nhiêu sóng gió biến cố của cuộc đời. Mỗi đứa mỗi chí hướng! Khoa thuộc gia đình khá giả rồi tiếp tục học vào ngành kỹ sư xây dựng. Riêng tôi vác ba lô bước lên đường tha phương cầu thực ở tận nơi xứ người. Chúng tôi tách rời nhau từ ấy! Nghe tin Khoa tốt nghiệp với tấm bằng kỹ sư tôi vừa mừng vừa tủi. Mừng là vì thằng bạn mình đã ăn học thành tài có sự nghiệp trong tay, không cần phải vất vả bon chen chật vật lao động với tay chân nặng nề. Tủi là bởi tôi thông minh hơn nó, tôi học giỏi hơn nó, mặc dù tôi luôn là người bị nó lừa! Biết vậy, nhưng tôi vẫn chấp nhận làm nạn nhân. Được Khoa báo tin vui tôi cười rồi nói thầm “Ôi cái thằng học ngu của ngày nào bây giờ đã trở thành kỹ sư”. Từ đó Khoa đi theo công trình khắp nơi để xây dựng! Có dịp bạn bè lâu ngày gặp lại rồi kể đủ thứ chuyện của những ngày xa xưa. Có thể đó là đề tài hay nhất, dù cũ kỹ, nhưng qua những hồi ức khai thác chúng tôi vẫn luôn thấy mới mẻ, cứ nhắc đi nhắc lại mà chẳng thấy điều ấy nó chán ngán hay là bức tường cản cho cuộc gặp gỡ bao giờ. Khoa khoe sắp lấy vợ, là người cùng ngành, đã quen nhau rồi tìm hiểu 3 năm nay! Tôi chúc mừng mà chẳng biết bao giờ mới tới lượt của mình.
Hai tháng sau nghe tin Khoa bị bệnh bướu ác tính đang điều trị tại một nhà thương lớn trên thành phố. Những tháng ngày nằm tại giường bệnh của giây phút cuối đời nó hay nói với tôi rằng:
“Mày đang nghĩ gì? Cuộc đời này có phải quá vô thường không? Tao không sợ chết, vì tao đã có một tuổi thơ quá bình lặng và êm đềm, cùng mày đã sống trong chính hơi thở quê.”
Tôi đăm chiêu đưa mắt nhìn xa xôi về khung trời ngày ấy! Bỗng nhiên nước mắt đã rơi từ bao giờ.
“Đừng nói điều không hay. Đã bệnh thì cần phải giữ vững tinh thần lạc quan để sớm được hồi phục. Chết là chết thế nào? Ai sinh ra chẳng có tuổi thơ đâu”?
“Đúng là ai sinh ra cũng có quê hương, cũng có tuổi thơ với khoảng trời bình yên. Nhưng chúng ta thật may mắn khi sinh ra đất nước chưa phát triển, cuộc sống vất vả thì tình yêu thương đùm bọc của con người là giá trị cốt lõi, nhân bản chủ nghĩa luôn thứ đầy rẫy chẳng khi nào hiếm hoi. Chúng ta sống thật chậm, thừa hưởng từng phút từng giây trôi đi thấy thật ý nghĩa với cuộc đời tươi đẹp. Nhưng bây giờ thì…”
“Dẹp ba cái lý lẽ rẻ mạt đó lại đi. Tao hiểu ý mày nói là tuổi thơ ngày xưa tươi đẹp, bình yên, khó quên nhất so với tuổi thơ bây giờ. Nhưng sống thời nào phải theo thời đó! Thời nay muốn tìm giếng nước, đèn dầu, mái tranh với bờ tre thì tìm ở đâu ra?”
“Chính vì thế nên tao có chết cũng chả có gì gọi là tiếc nuối, vì tao đã có được trọn vẹn những tháng ngày ấy. Cái tuổi thơ của các em hiện nay về sau mới thật sự là nỗi bất hạnh đây.”
“Mày cứ nói chuyện chết chóc, tao chẳng muốn nghe tí nào. Thôi nghỉ ngơi đi, lạc quan lên lần sau tao sẽ về thăm mày”.
Đó là lời nói chia tay đầu tiên cũng là lần cuối cùng! Nửa tháng sau Khoa qua đời. Chúng ta vĩnh viễn không bao giờ gặp lại bằng da bằng thịt trên khắp các ngã rẽ cuộc đời. Sự ly biệt không hẹn ngày gặp, chỉ còn những mảng kỷ niệm bám vào tâm trí là vĩnh cửu, tồn đọng thiên thu trong tiềm thức con người. Thật vậy, chúng ta đã rất may mắn khi được sinh ra ở thời chưa đổi mới. Có gì nghe cay mắt như mùi khói lam chiều của bếp ai thắp lên. Có gì mát mẻ hơn khi ngâm mình dưới dòng sông quê, màu da còn vướng mùi phù sa. Ta trưởng thành rồi cứ đi tìm ngày ấy, cái thuở ban đầu giờ ở đâu? Úp mặt vào cánh đồng nghe hát, dập dìu tiếng thở nhẹ. Những câu nói cuối đời của Khoa ngẫm lại thấy đúng và đau đớn làm sao? Chúng ta đang sống trong thời đại đầy gớm ghiếc ma quái, ăn thuốc độc uống với hóa chất. Những khuôn mặt với chiếc mặt nạ được khắc lên bởi 2 chữ “tử tế” nhưng bên trong chứa đựng cả âm mưu đen tối, vì lợi ích cá nhân sẵn sàng vứt bỏ lương tri để làm chuyện tày trời. Chúng giết người với hình thức dã man, bằng cách cho hả hê vui sướng và hưởng thụ để được chết từ từ. Những thực phẩm hôi thối được phù phép biến hóa thành món ăn khoái khẩu của cuộc sống hàng ngày. Những ngọn rau xanh mơn mởn trông khá đẹp mắt được bày bán khắp nơi, nó chứa biết bao nhiêu độc hại, sẵn sàng bước vào cơ thể con người một cách rất quy trình. Những thức ăn được tẩm ướp bằng hóa chất đã trở thành nhu cầu thiết yếu đến phục vụ cho cuộc sống này. Kinh tởm hơn, với những tiếng rao đầy giả tạo, không hề chút ngượng ngùng “rau sạch đây bà con ơi, thịt heo nhà nuôi, trái cây sạch, v…v…”
Có anh kia biết lo xa và rất đề phòng trên phương diện ăn uống để đảm bảo an toàn cho sức khỏe. Anh trồng rau sạch, cái gọi là tự cung tự cấp cho bữa ăn gia đình. Mặc dù bị sâu phá hoại anh vẫn cương quyết không dùng đến thuốc. Anh biết đó là rau sạch, nhưng anh hoàn toàn chẳng biết gạo, các gia vị, thịt cá ở chợ, chúng có đều sạch hay không, chẳng lẽ chỉ ăn rau sống qua ngày. Từ đó hầu như anh buông lơi chẳng cần để tâm đến! Vì theo anh rằng:
“Cuộc sống này thì cái gì không hóa chất, chúng ta đang ăn nó và uống thuốc độc kia mà. Đành chịu! Đâu phải như ngày xưa! Hèn gì bệnh tật về sau đầy nheo nhóc ra.”
Trong bàn nhậu người ta chỉ cười để góp vui không mấy là bận tâm. Vì họ đang sống trong chính môi trường ấy, biết thế nhưng sinh tồn là bản năng của con người, không ăn thì sống như thế nào! Kệ nó cứ tới đâu thì tới. Đối kháng để sinh tồn là một quy luật tất yếu của tự nhiên. Sự sống là trên hết, khi một người bị đuối nước thì việc đầu tiên phải bám víu rồi nhô đầu lên khỏi mặt nước để tìm lấy không khí, nếu có điều kiện bám. Tương tự, một kẻ chết khát giữa sa mạc khi tìm được nguồn nước thì đó chính là cơ hội để sống sót, miễn đó là nước ngọt, mặc dù nước có bị dơ bẩn hay trộn cát. Hiểu được nguyên lý trên người ta có thể phá vỡ mọi quy tắc để tìm sự sống còn cho riêng mình.
Khoa đã mất vì chứng bệnh ung thư và còn vô số người khác. Căn bệnh ấy đã trở thành nỗi ám ảnh, là mối đe dọa, sát thủ lộ diện muốn tiêu diệt nhân loại. Hỡi những đứa trẻ đang ở ngoài bóng sân vui đùa, làm sao các em hiểu được tuổi thơ ngày xưa của chúng tôi đã đẹp đến mức nào! Chúng tôi thoải mái hái trái cây, ăn xả láng các món hàng vặt mà chẳng sợ có thuốc độc hay hóa chất đe dọa. Chúng tôi sống trong chốn tình người bao dung, giữa bốn bề đức độ. Tuổi thơ của các em là đang trong thời kỳ phát triển, tiếp cận với hiện đại hóa, những gì tuổi thơ của chúng tôi để lại cũng nhạt nhòa, phai dần phai dần theo năm tháng. Khoa nói các em bất hạnh điều ấy ngẫm lại cũng chẳng sai! Vì không có sự dữ dội để làm dấu ấn đóng lên trong ký ức quê hương. Các em thỏa thích với trà sữa, vui sướng với những món ăn của cuộc sống bây giờ, nhưng nó lại là thứ hiểm họa đang âm thầm giết chết các em theo thời gian! Cái mà các em nghĩ rằng đang hưởng thụ niềm vui chốn thiên đường.
Thuở ấy chúng tôi không học nhiều so với bây giờ, nghỉ trọn 3 tháng hè vui chơi thoải mái sau thời gian dài học tập. Sự giáo dục nhà trường luôn là một nền tảng quyết định số phận cho tương lai về sau. Tầm ảnh hưởng quan trọng giúp khai sáng một thế hệ đi đúng hướng. Nhưng, một nền giáo dục có quá nhiều biến chất thì nó như ngọn lửa sẽ huỷ diệt đốt tương lai thành tro. Học là một điều tốt luôn cần thiết trong con người chúng ta! Nhưng các em học quá nhiều, thậm chí không có thời gian để thư giãn nghỉ ngơi. Hàng trăm, hàng nghìn bài học nhét vào đầu non nớt một cách vô tội vạ. Một quả bóng được bơm hơi căng tròn chỉ trung bình ở mức vừa đủ, nhiều quá sẽ nổ tung, phản tác dụng. Học sinh không phải là những con robot được lập trình nhồi nhét các thuật toán để tha hồ điều khiển. Đơn giản, chúng chỉ là những đầu óc non nớt rất bình thường, cần kết hợp học, nghỉ ngơi, thư giãn. Tôi bước ra ngoài đón nhận làn không khí cho tinh thần mới mẻ. Cháu bé có thân hình tròn mũm mĩm gật đầu chào, hỏi vu vơ vài câu.
“Lâu quá mới chú Nguyễn về. Chú có đi nữa không?”
Tôi cười thay thế cho câu chào.
“Chỉ còn 2 ngày nữa chú sẽ trở lại lại thành phố làm việc. Người lớn mệt mỏi quá, lo đủ thứ chuyện cơm áo gạo tiền! Đôi khi muốn nhỏ lại như các cháu để an nhiên mà không phải lo nghĩ quá nhiều tới cuộc sống đầy bộn bề.”
Thế là chúng bao vây lấy tôi, mỗi đứa nói một ý.
“Chú đâu có học nhiều như chúng cháu.”
Tôi xẵng giọng nói ngay.
“Có phải do chương trình cải cách?”
Chúng im lặng không trả lời, tôi đoán là chưa hiểu câu hỏi. Trong số ấy có một giọng bé trai nói to.
“Ba mẹ, bắt học đó chú Nguyễn.”
Tôi hiểu. À! Thì ra là chứng bệnh thành tích. Căn bệnh nan y mà chưa có bất kỳ phương thuốc nào có thể trị dứt điểm. Giáo dục thành tích, gia đình cũng thành tích, bắt con em mình phải đôn đáo chạy theo cái con đường người lớn vẽ. Trong câu chuyện chúng kể có sự việc như thế này: «Hai gia đình kia quen thân với nhau, thường tiệc tùng ăn uống, có con đồng lứa cùng học chung một lớp. Trong một lần tổng kết học kỳ 2, đứa bé nọ được tấm giấy khen với thành tích “xuất sắc” riêng bé kia vẫn được giấy khen loại “học sinh tiên tiến”. Thế là trong một buổi tiệc chị nọ hãnh diện, nói riêng với bé nhưng cố ý khoe cho cả bàn đều nghe “Giỏi quá con gái ơi, được học sinh xuất sắc, thích cái gì cứ nói nghe, mẹ sẽ mua tặng hết. Bé gái ậm ừ trả lời không suy nghĩ “con thích có thật nhiều chiếc váy” trước khi bé rời đi chị nọ không quên hôn thật nhiều vào đôi má. Chị nọ nhìn sang chị kia và hỏi “bé Su Su của chị Thanh cũng được giấy khen, thế thì chị chuẩn bị quà gì cho bé nào?”. Chị kia im lặng một lúc rồi nói khe khẽ như sợ người chung quanh nghe “chỉ là học sinh tiên tiến thôi thì quà với cáp gì”. Nghe vậy chị nọ vội đưa con mình lên tận mây xanh, trong niềm tự hào tột cùng “Học gì mà kém quá vậy! Thua xa bé nhà em rồi. Bé nhà em giỏi lắm, thông minh cực kỳ, ở nhà học suốt đến giờ ngủ thì thôi. Vì lý do đó mà nó đạt thành tích cao, thật sự em cũng không ngỡ ngàng lắm! Mà nhắc mới thấy chán, học giỏi mãi thế này thì tốn tiền của em mua quà để thưởng mãi thôi. Chẳng biết bao nhiêu cho đủ đây. Chị kia cảm thấy mất mặt khi thành tích học tập của con mình lại thua kém con người bạn, bị so sánh trước mặt bao nhiêu phụ huynh không còn thể diện nào. Chị ra về lôi con mình ra mà đánh nó một trận te tua, rồi dặn từ nay về sau phải có thành tích cao hơn đứa con của chị nọ. Từ đó chị bắt con mình học ngày học đêm, với mong muốn có kết quả cao để dằn mặt nhằm lấy lại sĩ diện đã mất trong buổi tiệc tổng kết cuối năm học».
Nghe chúng kể, tôi thấy thương cho học sinh bây giờ. Hèn gì chúng xem chuyện học cứ ngỡ như đi tù. Chúng hỏi tôi rằng:
“Ngày xưa chú Nguyễn học và chơi như thế nào? Kể cho chúng cháu nghe với.”
Tôi không sợ mất thời gian hay ngần ngại mà chia sẻ cùng chúng.
“Những trò chơi của ấu thơ bây giờ đã không còn nữa, hầu như chẳng ai chơi trong cuộc sống bây giờ. Chú học ít lắm, vừa học vừa chơi. Cũng không có nhiều sách như bây giờ. Chú nhớ năm lớp 3 viết đầy lên bên trong cuốn sách bị cô giáo bắt gặp rầy la. Vì viết như thế lớp đàn em sẽ không học được. Một bộ sách chuyền tay nhau mà học, hết lứa này đến lứa khác! Chính vì lý do đó phải nâng niu từng trang sách. Thời đó thiếu thốn đủ thứ nhưng đến trường là một niềm vui đầy hạnh phúc mà ai ai cũng muốn học. Không phải nhăn nhó khi đi như bây giờ. Về phần đạo đức ứng xử cũng rất kỷ cương. Thấy bất kể giáo viên nào đều phải lột nón khoanh tay cúi đầu chào. Khi gặp một đám tang đi ngang đường cũng thế. Bây giờ các cháu có còn thấy hoặc giữ hình ảnh đấy không?”
Chúng im lặng không trả lời rồi thảo luận cùng nhau có vẻ không biết hoặc đã quên! Cũng có thể là rất hiếm. Tôi nói thêm lời sau cùng rồi trở vào căn phòng.
“Thôi thì các cháu cứ tập thói quen về sau, khi đi ra đường gặp giáo viên thì cứ lột nón khoanh tay cúi đầu chào để thể hiện sự lễ phép kính trọng đối với những thầy cô. Đó là một hình ảnh đẹp, nó không bao giờ xấu với áo trắng học trò! Chú vô nhà nhé! Chúc các cháu học tốt thành con ngoan trò giỏi.”
Đám trẻ ra về, bỏ lại những chai nước ngọt, và các ly trà sữa nằm ngổn ngang. Tiếng nói huyên náo cũng im lặng từ đó, trả lại là sự tĩnh lặng cho bóng chim và những chú gà đang lon ton sau vườn. Tôi đưa tay chống cằm, tựa vào ô cửa nhỏ mắt nhìn về phía xa xôi! Đang hồi tưởng về những ngày xa xưa. Đúng là sống thời buổi nào phải theo thế theo thời, hòa mình vào dòng chảy của hiện đại hóa để bắt nhịp không cổ hủ lạc hậu. Có người cha nọ thấy buồn chán cho cuộc sống bây giờ, vì thời công nghệ hóa chưa phát triển gia đình luôn sum vầy hạnh phúc, chia sẻ nhau mọi vui buồn trên cuộc đời. Từ lúc nó phát triển phổ biến rộng rãi, ai ai cũng sử dụng thì không còn là thế giới chung mà ngược lại rất riêng tư, hầu hết ai cũng có thế giới của riêng mình thông qua chiếc điện thoại Smartphone. Tư tưởng cục bộ trỗi dậy, ông đem đập hết tất cả điện thoại của thành viên trong nhà. Ông cho rằng tình cảm gia đình phai nhạt, con người không còn gần gũi nhau như trước, nguyên nhân xuất phát từ chính chiếc điện thoại đã làm thay đổi mọi thứ. Nhưng một hôm ông thấy nhớ cháu ngoại đang ở xa mà chẳng biết làm cách nào để gặp mặt, rồi chợt nhận ra! À theo kịp thời thế cũng quá tiện lợi, cái gì cũng nhanh chóng, mà không cần tốn quá nhiều thời gian. Nhất là bây giờ cái gì cũng liên quan đến công nghệ như một sự tất yếu cần thiết phục vụ cho cuộc sống. Điển hình như hôm qua, ông ra bưu điện gần 10 cây số để gửi tiền học phí cho đứa con út đang học năm cuối tại Sài Gòn, nếu như có Smartphone cài đặt ứng dụng của ngân hàng thì không cần phải vất vả mất quá nhiều thời gian. Thế là từ đó ông mua lại Smartphone và sử dụng cho tới tận bây giờ. Cuộc sống phát triển thì cái gì cũng dễ dàng, đương nhiên muốn đổi mới tiến bộ thì phải phá bỏ nền tảng của lạc hậu cũ rích. Bản chất và sự việc là 2 yếu tố hoàn toàn khác. Con người tha hóa sống trong một xã hội băng hoại thì chỉ có lọc lừa, dối trá, bất chấp luật lệ để tư lợi cá nhân. À! Tôi cũng đang ăn hóa chất và uống với thuốc độc trong cuộc sống hiện hành.
Truyện ngắn của Quang Nguyễn