Một buổi trưa yên ả. Đám trẻ từ đâu tới cái sân nhà tôi rần rần với giọng nói tiếng cười. Có tới 7 đứa, chúng ngồi dưới tàng cây me tây chia ổi nhau ăn rồi kể đủ thứ chuyện trên đời. Chắc là cùng trang lứa với nhau vì trông đứa nào cũng be bé ngang bằng, nếu có chênh lệch về tướng tá cao thấp, mập ốm thì cũng không gọi là quá nhiều. Chẳng phải chúng xưng hô nhau mày – tao mà tôi vội vàng khẳng định như thế. Bởi vì khi đi chơi chung dù có lớn hơn vài tuổi thì việc gọi mày – tao là chuyện quá đỗi bình thường. Chẳng qua là tôi nghe được cuộc hội thoại chúng kể nhau về cái lớp học rồi mỗi đứa mỗi ý nên càng chắc chắn, lũ trẻ này chung lứa tuổi vì học cùng một lớp. Việc tại sao chúng đến trước sân nhà tôi để chơi đùa thì tôi hoàn toàn chẳng biết, vì đi làm xa lâu lắm mới trở về thăm nhà. Thành ra cái sân đã trở thành địa bàn, một điểm tập kết đầy lý thú của bọn trẻ từ lúc tôi vắng nhà rồi cho tới bây giờ. Cũng có thể nhà tôi có cây me tây với bóng mát bao quanh gần hết cái sân, xung quanh trống trải, khỏi phiền lụy cho ai. Chắc đám trẻ này cũng bị người lớn trong xóm rượt dí đến mấy phen kinh hoàng vì phá giấc ngủ trưa! Riêng nhà tôi thì chẳng ai la rầy vì ba má rất thương trẻ nhỏ. Huống gì ba má nói “nhà vắng tanh chỉ có 2 người nên cứ để chúng vô tư tới chơi đông vui cho bớt thấy hiu quạnh neo đơn. Bây thì đi làm suốt có về đây đâu! Mà cái đám này được lắm nghen sai biểu nhờ việc thì chúng rất lẹ làng”. Chắc vì lẽ đó, mà lũ trẻ tới đây cứ như là nhà của chính mình, la hét cười nói om sòm quá xá là tự nhiên. Chúng tầm tuổi 12, có thể là trốn ngủ trưa để được thoải mái mà vui chơi! Tôi đoán thế vì đang là mùa hè. Ban đầu tôi còn cáu gắt bực bội vì giấc ngủ trưa bị đánh thức bởi những tiếng ồn ào! Nhưng đưa mắt nhìn qua ô cửa nhỏ tôi thấy chúng quá đỗi hồn nhiên, đã vẽ lại khung trời tuổi thơ mà tôi lại thấy mình của những ngày xa xưa, nay bỗng nhiên trở về hiện diện ngay trước mắt.
Ôi thời gian nhiệm mầu cứ bé chẳng chịu lớn. Ai từng bước qua tuổi thơ mà không một lần ngoái đầu để nhìn lại! Nhìn lại từng dấu chân son đã in lên quê hương rồi khắc vào cuộc đời, tạo ra bức tranh với hồi ức thần kỳ. Chúng ta luôn là những họa sĩ vĩ đại đắm chìm với gam màu đã vẽ, hồn cất trong ngăn kéo bọc vỏ túi thời gian, chưa đưa tay sờ đã nghe tuổi thơ động đậy rồi quay ngược cuốn hồn trở về ngày xa xưa. Tôi nhớ Khoa, cái thằng có khuôn mặt ngáo ộp, con người chậm chạp, nhưng trong thâm tâm nó mưu mô tính toán nhanh nhạy lại còn điếm tổ cha. Khoa chơi cùng tôi từ nhỏ cho tới lớn. Là cặp bài trùng của xóm dưới, đi đâu cũng có đôi, biết bao nhiêu chiến tích của mấy trận đánh nhau những lần điên tiết khi tôi bị nó lừa. Cái liên khúc cứ lặp đi lặp lại, đánh nhau rồi giận hờn không chơi, không quá được một ngày rồi cũng trở lại y như mới ban đầu. Hành động trẻ con ấy chỉ chính thức dừng lại khi chúng tôi lên 15! Với tuổi này chúng tôi cho rằng đã đủ nhận thức và kiểm soát hành vi từ tâm tính mỗi người! Chúng tôi đang song hành trên con đường trưởng thành.
Nhớ năm học cuối cấp 2 chúng tôi mải mê ham chơi nên việc học hành thua xa với chúng bạn. Đã thế mà cứ bài tập nào nó cũng làm như kiểu hiểu biết rành rọt luôn chỉ dạy cho tôi. Đúng là thằng dốt chỉ thằng ngu, người mù chỉ đường người đui đi. Nếu không nghe theo lời tào lao của nó thì tôi đã không nhận về số điểm thấp của thầy. Mặc dù biết thế, nhưng sao tôi chẳng tin vào khả năng học tập của mình, mà cứ nghe theo nó cứ như một thứ bùa mê phải răm rắp tuân lệnh. Đến khi cả 2 kết quả có điểm thấp nhất thì nó nhìn tôi với đôi chân mày nhướng nhướng, rồi miệng nở nụ cười nham nhở! Ngay lúc ấy tôi chỉ ước được đấm vô mặt nó vài cái cho đã cái cuộc đời.
Trong tiết lịch sử, giáo viên chuẩn bị kiểm tra bài cũ, nó nói khẽ vào tai tôi.
“Giơ tay lên… giơ tay lên xung phong”
Tôi cau mày nhìn sang Khoa với vẻ ngạc nhiên lẫn khó hiểu từ câu nói lạ lùng.
“Mày điên hả? Tao với mày đi chơi cả ngày có học thuộc bài đâu mà xung phong lên bảng trả bài.”
Nó nói như một chuyên gia tâm lý thứ thiệt. Cũng chẳng biết nó học từ đâu.
“Mày ngu quá, cái này gọi là giương đông kích tây, đánh lạc hướng tâm lý của giáo viên”
Tôi vẫn chưa hiểu cái ý nó muốn nói là gì? Tôi gãi đầu nói nhỏ.
“Là sao hả thằng ông nội?”
Nó tỏ ra hiểu chuyện giải thích rành rẽ hơn nhằm thông não cho một thằng tối thẳm như tôi.
“Mình không thuộc bài đúng không? Cứ giơ tay đại đi! Giáo viên tưởng đâu mình đã ôn bài nên sẽ không kêu tên! Hiểu chưa?”
Tôi nghe mùi tai vì câu giải đáp quá hợp lý từ nó. Mặc dù từ trước tới nay chưa bao giờ nó đưa ra ý kiến nào khả thi đúng đắn với sự việc xảy ra bất ngờ hoặc đã có sự sắp xếp và chuẩn bị trước đó. Nhưng giờ thì khác! Tôi thấy ý tưởng này quá hay, sẽ giải vây cho khó khăn lúc này. Nhìn quanh lớp thấy có rất nhiều bạn giơ tay lên cao kèm với câu nói “thưa thầy em… em thầy…em xin được xung quanh trả bài” thế là tôi và nó cùng đồng loạt giơ tay, miệng nói câu “thưa thầy em xin xung quanh…” bỗng nhiên nó đánh vào lưng tôi rồi gằn giọng rõ ràng.
“Trời ơi! Mày nói nhỏ thế thì giáo viên biết mình làm bộ đánh lạc hướng là cái chắc. La làng lên, la lớn tiếng hơn… càng to càng thể hiện tính chân thật của mình.”
Tôi bặm môi gật đầu như tán thành mọi ý kiến đóng góp và xây dựng từ nó. Tôi và nó cũng hét to lên cùng một lượt, giọng của 2 thằng tôi lớn tới nỗi lấn át tiếng của những bạn chung quanh.
“Thưa thầy em xin xung phong được trả bài”.
Thầy nở nụ cười tỏ vẻ hài lòng nhìn về phía tôi và cả nơi của nó. Tôi chảy mồ hôi, nhịp tim đập rất nhanh, cố giấu nỗi lúng túng lẫn lo sợ đang tràn ngập trong lòng. Tôi liếc nhìn sang Khoa! Ôi trời ơi, cái mặt nó xanh như chiếc lá non đang lay lay trên cành. Tôi biết tâm trạng của nó cũng giống y chang tôi lúc này. Tôi không dám nhìn vào ánh mắt của thầy, vì hiểu rằng đó là nơi thăm thẳm tôi phải đối diện và phơi bày tất cả sự thật, khi sự giả dối bị quả tang lột trần có thể nhìn thấu tim gan và cả những dòng suy nghĩ hiện hành. Thầy bước tới gần đối diện tôi rồi ôn tồn nói.
“Thầy rất vui khi thấy các em có sự tiến bộ từ việc siêng năng chăm chỉ học hành. Càng vui hơn nữa khi thấy em Nguyễn và em Khoa, nay đã chịu học bài! Tức là các em đã có lối suy nghĩ đúng đắn, xem việc học là chuyện quan trọng quyết định ngã đường của tương lai về sau. Nếu 2 em đã bỏ thời gian ra để ôn bài mà thầy không gọi trả bài thì quả là đã phụ công sức sự chịu khó cần cù! Đúng không hỡi cả lớp?”
Tôi nghe từ “dạ đúng” của đông đảo các bạn vang lên mà cứ ngỡ như tiếng sét đánh ngang tai. Tôi tối tăm mặt mày! Chẳng biết phải làm sao bây giờ. Tôi nói thầm trong bụng: “Thôi! Chết mẹ rồi! Phen này thì bụng làm dạ chịu…”. Trách tôi 1 thì phải trách thằng Khoa 10, vì hôm qua trong lúc tôi đang học bài thì nó sang rủ đi chơi! Vẫn là cái mặt đáng ghét đứng bên hàng rào, nở nụ cười với hàm răng hô nói oang oang vọng vô.
“Ê thằng bạn thân! Đi đá banh với mấy thằng xóm ngoài không?”
Gặp thằng này thì chẳng có gì tốt đẹp ngoài rủ đi chơi, thả diều, đá bóng, ra đồng bắt cá, tắm sông, đi gây hấn đánh nhau, hoặc ăn trộm trái cây của hàng xóm. Dù biết thế nhưng chưa bao giờ nó rủ mà tôi lại từ chối.
“Tao đang học bài mà đá banh với đạp bóng gì hả mày. Mày cũng lo về mà học bài đi”
“Học lịch sử chớ gì! Cứ đi chơi, rồi mai tao hiến kế cho mày khỏi bị thầy trả bài” – Nó cười hí hí vẫn là gương mặt nham nhở khó ưa mà mỗi lần gặp mặt tôi lại muốn đấm.
Nếu không phải nó sang rủ đi chơi thì bây giờ tôi vượt qua cái ải này một cách tự tin vững chắc lẫn dễ dàng. Tôi đứng như pho tượng, tay chân run lẩy bẩy, trong đầu cứ hiện ra câu nói “đừng gọi tên Nguyễn nghen thầy, mà thay vào đó hãy gọi tên Khoa một nghìn lần cũng được”. Thầy nhìn tổng quát cả lớp rồi bắt đầu gọi tên:
“Mời em Khoa lên trả bài”
Tôi thở phào nhẹ nhõm như trút hàng nghìn tấn đá nặng ra khỏi con người mình. Lòng vui sướng dâng trào! Mừng lắm! Chả biết dùng từ ngữ nào để diễn tả cho cảm xúc lúc ấy. Trong bụng tôi cười rất nhẹ nhàng thoải mái cứ như tiếng trống trường và nói thầm trong tâm.
“Chết cha mày chưa con! Haha hiến kế hả”
Tuy nhiên một lát sau tôi đanh mặt lại, đứng như trời trồng khi nghe câu nói tiếp theo của thầy.
“Em Nguyễn chuẩn bị…”
Câu nói ấy cứ như là thùng nước tạt vào một đống lửa đang cháy phừng phừng rồi tắt lịm đi chỉ còn là tro đen. Những lời trêu đùa ngay lúc đó của bạn học xung quanh không khiến tôi cảm thấy hổ thẹn, buồn tủi, bằng việc tháo một tảng đá ra khỏi người chưa bao lâu thì vội vàng vác nó trở lại. Lớp học rộn ràng lên như một buổi chợ sớm với huyên náo tạp âm.
«Trời! Nay 2 bạn học bài chắc trời có bão – phải không vậy ta – siêng năng đột xuất…» những câu tương tự cứ thế mà vang lên! Nhưng các bạn nào có biết 2 đứa tôi phải đang gồng mình đối diện với nỗi hãi hùng về sự hiến kế quá liều lĩnh, đầy gian trá của thằng bạn thân có tên là Đăng Khoa. Đó cũng là bài học sâu sắc mà tôi phải rút kinh nghiệm từ đây và về sau, nhất là trong việc học hành tuyệt đối không được nghe theo chí cốt dù cho lời ấy có hợp lý, hay ho đến mức nào. Thời gian cứ thế mà trôi đi! Chúng tôi cùng trưởng thành và đi qua biết bao nhiêu sóng gió biến cố của cuộc đời. Mỗi đứa mỗi chí hướng! Khoa thuộc gia đình khá giả rồi tiếp tục học vào ngành kỹ sư xây dựng. Riêng tôi vác ba lô bước lên đường tha phương cầu thực ở tận nơi xứ người. Chúng tôi tách rời nhau từ ấy! Nghe tin Khoa tốt nghiệp với tấm bằng kỹ sư tôi vừa mừng vừa tủi. Mừng là vì thằng bạn mình đã ăn học thành tài có sự nghiệp trong tay, không cần phải vất vả bon chen chật vật lao động với tay chân nặng nề. Tủi là bởi tôi thông minh hơn nó, tôi học giỏi hơn nó, mặc dù tôi luôn là người bị nó lừa! Biết vậy, nhưng tôi vẫn chấp nhận. Được Khoa báo tin vui tôi cười rồi nói thầm “Ôi cái thằng học ngu của ngày nào bây giờ đã trở thành kỹ sư”. Từ đó Khoa đi theo công trình khắp nơi để xây dựng! Có dịp bạn bè lâu ngày gặp lại rồi kể đủ thứ chuyện của những ngày xa xưa. Có thể đó là đề tài hay nhất, dù cũ kỹ, nhưng qua những hồi ức khai thác chúng tôi vẫn luôn thấy mới mẻ, cứ nhắc đi nhắc lại mà chẳng thấy điều ấy nó chán ngán bao giờ. Khoa khoe sắp lấy vợ, là người cùng ngành, đã quen nhau rồi tìm hiểu 3 năm nay! Tôi chúc mừng mà chẳng biết bao giờ mới tới lượt của mình.
Hai tháng sau nghe tin Khoa bị bệnh bướu ác tính đang điều trị tại một bệnh viện lớn trên thành phố. Những tháng ngày nằm tại giường bệnh của giây phút cuối đời nó hay bao tôi rằng:
“Mày đang nghĩ gì? Cuộc đời này có phải quá vô thường không? Tao không sợ chết, vì tao đã có một tuổi thơ quá bình lặng và êm đềm, cùng mày đã sống trong chính hơi thở quê.”
Tôi đăm chiêu đưa mắt nhìn xa xôi về khung trời ngày ấy! Bỗng nhiên nước mắt đã rơi từ bao giờ.
“Đừng nói điều không hay. Đã bệnh thì cần phải giữ vững tinh thần lạc quan để sớm được hồi phục. Chết là chết thế nào? Ai sinh ra mà chẳng có tuổi thơ?
“Đúng là ai sinh ra cũng có quê hương, cũng có tuổi thơ với khoảng trời bình yên. Nhưng chúng ta thật may mắn khi sinh ra đất nước chưa phát triển, cuộc sống vất vả thì tình yêu thương đùm bọc của con người là giá trị cốt lõi, cái nhân bản chủ nghĩa luôn là thứ đầy rẫy chẳng hiếm hoi. Chúng ta sống thật chậm, thừa hưởng từng phút từng giây trôi đi thấy thật ý nghĩa với cuộc đời tươi đẹp. Nhưng bây giờ thì…”
“Dẹp ba cái lý lẽ rẻ mạt đó lại đi. Tao hiểu ý mày nói là tuổi thơ ngày xưa tươi đẹp, bình yên, khó quên nhất so với tuổi thơ bây giờ. Nhưng sống thời nào phải theo thời đó! Thời nay muốn tìm giếng nước, đèn dầu, mái tranh với bờ tre thì tìm ở đâu ra?”
“Chính vì thế nên tao có chết cũng chả có gì gọi là tiếc nuối, vì tao đã có được trọn vẹn những tháng ngày ấy. Cái tuổi thơ của các em hiện nay và về sau mới thật sự là nỗi bất hạnh đây.”
“Mày cứ nói chuyện chết chóc, tao chẳng muốn nghe tí nào. Thôi nghỉ ngơi đi, lạc quan lên lần sau tao sẽ về thăm mày”.
Đó là lời nói chia tay đầu tiên cũng là lần cuối cùng! Nửa tháng sau Khoa qua đời. Chúng ta vĩnh viễn không bao giờ gặp lại bằng da bằng thịt trên khắp các ngã rẽ cuộc đời. Sự ly biệt không hẹn ngày gặp, chỉ còn những mảng kỷ niệm bám vào tâm trí là vĩnh cửu, tồn đọng thiên thu trong tiềm thức con người. Thật vậy, chúng ta đã rất may mắn khi được sinh ra ở thời chưa đổi mới. Có gì nghe cay mắt như mùi khói lam chiều của bếp ai thắp lên. Có gì mát mẻ hơn khi ngâm mình dưới dòng sông quê, màu da còn vướng mùi phù sa. Ta trưởng thành rồi cứ đi tìm ngày ấy, cái thuở ban đầu giờ ở đâu? Úp mặt vào cánh đồng nghe hát, dập dìu tiếng thở nhẹ. Những câu nói cuối đời của Khoa ngẫm lại thấy đúng và đau đớn làm sao? Chúng ta đang sống trong thời đại đầy gớm ghiếc ma quái, ăn thuốc độc và uống với hóa chất. Những khuôn mặt với chiếc mặt nạ được khắc lên bởi 2 chữ “tử tế” nhưng bên trong chứa đựng cả âm mưu đen tối, vì lợi ích cá nhân sẵn sàng vứt bỏ lương tri để làm chuyện tày trời. Chúng giết người với hình thức dã man, bằng cách cho hả hê vui sướng và hưởng thụ để được chết từ từ. Những thực phẩm hôi thối được phù phép biến hóa thành món ăn khoái khẩu của cuộc sống hàng ngày. Những ngọn rau xanh mơn mởn trông khá đẹp mắt được bày bán khắp nơi, nó chứa biết bao nhiêu độc hại, sẵn sàng bước vào cơ thể con người một cách rất quy trình. Những thức ăn được tẩm ướp bằng hóa chất đã trở thành nhu cầu thiết yếu đến cho cuộc sống này. Kinh tởm hơn, với những tiếng rao đầy giả tạo, không hề chút ngượng ngùng “rau sạch đây bà con ơi, thịt heo nhà nuôi, trái cây sạch, v…v…”
Có anh kia biết lo xa và rất đề phòng trên phương diện ăn uống để đảm bảo an toàn cho sức khỏe. Anh trồng rau sạch, cái gọi là tự cung tự cấp cho bữa ăn gia đình. Mặc dù bị sâu phá hoại anh vẫn cương quyết không dùng đến thuốc. Anh biết đó là rau sạch, nhưng anh hoàn toàn chẳng biết gạo, các gia vị, thịt cá ở chợ, chúng có đều sạch hay không, chẳng lẽ chỉ ăn rau sống qua ngày. Từ đó hầu như anh buông lơi chẳng cần để tâm đến! Vì theo anh rằng:
“Cuộc sống này thì cái gì mà không hóa chất, chúng ta đang ăn nó và uống thuốc độc kia mà. Đành chịu! Đâu phải như ngày xưa! Hèn gì bệnh tật về sau đầy nheo nhóc ra.”
Trong bàn nhậu người ta chỉ cười để góp vui không mấy là bận tâm. Vì họ đang sống trong chính môi trường ấy, biết thế nhưng sinh tồn là bản năng của con người, không ăn thì sống như thế nào! Kệ nó cứ tới đâu thì tới. Đối kháng để sinh tồn là một quy luật tất yếu của tự nhiên. Sự sống là trên hết, khi một người bị đuối nước thì việc đầu tiên phải bám víu rồi nhô đầu lên khỏi mặt nước để tìm lấy không khí, nếu có điều kiện bám. Tương tự, một kẻ chết khát giữa sa mạc khi tìm được nguồn nước thì đó chính là cơ hội để sống sót, miễn đó là nước ngọt, mặc dù nước có bị dơ bẩn hay trộn cát. Hiểu được nguyên lý trên người ta có thể phá vỡ mọi qui tắc để tìm sự sống còn cho mình.
Khoa đã mất vì chứng bệnh ung thư và còn vô số người khác. Căn bệnh ấy đã trở thành nỗi ám ảnh, là mối đe dọa, sát thủ lộ diện muốn tiêu diệt nhân loại. Hỡi những đứa trẻ đang ở ngoài bóng sân vui đùa, làm sao các em hiểu được tuổi thơ ngày xưa của chúng tôi đã đẹp đến mức nào! Chúng tôi thoải mái hái trái cây, ăn xả láng các món hàng vặt mà chẳng sợ có thuốc độc hay hóa chất đe dọa. Chúng tôi sống trong chốn tình người bao dung, giữa bốn bề đức độ. Tuổi thơ của các em là đang trong thời kỳ phát triển, tiếp cận với hiện đại hóa, nên những gì tuổi thơ của chúng tôi để lại cũng nhạt nhòa, phai dần phai dần theo theo thời gian. Khoa nói các em bất hạnh điều ấy ngẫm lại cũng chẳng sai! Vì không có sự dữ dội để làm dấu ấn đóng lên trong ký ức quê hương. Các em thỏa thích với trà sữa, vui sướng với những món ăn của cuộc sống bây giờ, nhưng nó lại là thứ hiểm họa đang âm thầm dần dần giết chết các em theo thời gian.
Đám trẻ ra về, bỏ lại những chai nước ngọt, và các ly trà sữa nằm ngổn ngang. Tiếng nói huyên náo cũng im lặng từ đó, trả lại là sự tỉnh lặng cho bóng chim và những chú gà đang lon ton sau vườn. Tôi đưa tay chống cằm, tựa vào ô cửa nhỏ mắt nhìn về phía xa xôi! Đang hồi tưởng về những ngày xa xưa.
